İLK YARDIM

 

İLK YARDIM

                Aniden hastalanan  veya kazaya uğrayan kişinin hayatını kurtarmak ve doktora ulaştırılıncaya kadar, o andaki durumunun daha kötüye gitmesini önlemek için mevcut malzemelerle yapılan yardıma ilk yardım denir.

                İlk yardım yapan kimse ne kadar bilgili olursa olsun doktorun yerini tutamaz. Bu unutulmamalıdır.

                İLK YARDIMIN ÖNEMİ

                Yaşamı boyunca insan, ilk yardımı gerektiren durumlarla her zaman karşılaşabilir. Zamanında yapılacak basit ve etkili bir ilk yardımla hasta veya yaralının hayatı kurtarılabilir. Kaza ve ani hastalıklarda, hasta ya da yaralının doktora veya hastaneye sağ olarak götürülebilmesi, bilgili ilk yardımın anında yapılmış olmasına bağlıdır.

                İLK YARDIMDA TEMEL İLKELER

                Teşhis: Teşhis için önce hastanın veya yaralının hikayesi öğrenilir. Sonra belirtiler ve bulgular saptanır.

                Tedavi: Temel ilk yardım kuralları hatırlanarak yaralı ya da hasta için en uygun ilk yardım, zamanında ve zarar vermeden uygulanır.

                Taşıma: Teşhis ve tedavi yapıldıktan sonra gerekli bakım ve muayenesinin yapılacağı sağlık kuruluşuna uygun koşullar içinde taşınır.

                İLK YARDIMIN TEMEL KURALLARI

Hasta veya kazazedenin emniyetini sağlayın.

Yatırıp, dinlendirin.

Kaza yerini işaretleyin.

Paniği önleyin, kalabalığı dağıtın.

Temiz hava sağlayın, hastayı sıcak tutun, sıkı giysilerini gevşetin.

Hasta veya kazazedeyi iyice muayene edin.

Müdahaleyi süratli,  sakin ve gerektiği kadar yapın.

Kanamayı durdurun.

Düzenli  solunumu sağlayın.

Şoku önleyin.

Bilinci yerinde olmayanlara yiyecek ve içecek vermeyin.

Gerekiyorsa tıbbi tedavi için doktor sağlayın.

Bilmediğiniz durum varsa, ısrar etmeyin.

                KANAMALARDA İLK YARDIM

                Çeşitli nedenlerle kanın damar dışına çıkmasına kanama denir. Yetişkin bir kimsede 5-6 kg kan vardır.

1-1,5 kg kan kaybeden bir insanın hayatı tehlikeye girer. O halde kanamaları hemen durdurmak gerekir. Genelde iç ve dış kanama olmak üzere kanamaları ikiye ayırabiliriz.

                İÇ KANAMALAR

                İç organlardaki dokuları besleyen kan damarlarının yırtılması veya zedelenmesi sonucu kanın damarlardan vücut boşluklarına akmasına denir. İç kanamalar iki şekilde olur:

Bacak Bölgesinde:  Yaralı sırt üstü ve düz yatırın. İlk yardımcı kanayan tarafta yer alır. Kasık kıvrımının üçte bir kısmından geçen atar damarı sıkıştıracak bir kuvvetle bastırın. Bacak kalp seviyesinin yukarısına kaldırılır.

                YARALANMALAR

                Çeşitli nedenlerle vücut dokularının bütünlüğünün bozulması ya da bir kısmının kaybına yara denir. Yaralar iki şekilde görülebilir.

                Açık Yaralar: Deri yüzeyinde görülebilen yaralara açık yaralar denir.

Sıyrık şeklindeki yaralar.

Kesik şeklindeki yaralar.

Delici yaralar.

Ezici yaralar.

Yırtılma şeklinde yara.

Ateşli silah yaraları.

Isırma yarası.

Yanık yaraları.

                Kapalı yaralar: Deri yüzeyinden görülmeyen, deri altı derin doku yaralanmalarına kapalı yara denir. Hematom. Ekimoz. Bül.

YARALANMALARDA İLK YARDIM

                Yapılması Gerekenler

Yaralıyı emniyetli bir yere alarak oturtunuz veya ayırınız.

Varsa önce kanamayı durdurunuz.

Ellerinizi sabunlu su ile yıkayınız.

Yara üzerinde giysi varsa dikiş yerinden sökünüz veya kesiniz.

Yara çevresindeki kılları temizleyiniz.

Yara üzerine pansuman koyduktan sonra yara etrafını sabunlu su ile temizleyiniz ve yaraya değmeyecek şekilde tentürdiyot sürünüz.

Yara kirli ise pansumanı kaldırıp, yarayı merkezden, dış çevreye doğru ılık sabunlu su ile yıkayınız.

Yara üzerine pansuman koyup, sargı bezi ile sarınız.

Yaralı kısmın altına kalın karton vb. koyup sararak tespit ediniz, dinlendiriniz.

 

 

Ağrıyı, şişliği ve morluğu önlemek için o bölgeye havluya sarılı buz  koyunuz.

Yara içinde batık cisimler varsa, simitçik yapıp koyunuz ve sargı bezi ile sarınız.

Yapılmaması Gerekenler

                               Yara üzerine tentürdiyot ve benzeri antiseptik sürmeyiniz.

                               Yara üzerine, yara tozu, pudra, merhem, kül, tütün vb. şeyler koymayınız.

                               Yara üzerine pamuk koymayınız.

                               Batmış olan cisimleri çıkarmayınız.

                               Yaraya ve pansuman malzemesine el sürmeyiniz.

                               YANIKLAR VE HAŞLANMALAR

                Ateş, sıcak bir cisim, elektrik, radyasyon, asit ve bazla oluşan doku harabiyetine yanık, sıcak su, buhar vs. sebeple oluşan doku harabiyetine ise haşlanma denir.

                Vücut dokularının yanma derecesine göre yanıklar üç gruba ayrılır.

1- Birinci derece yanık: Bunun en güzel örneği güneş yanıkları olup deri yüzeyi kızarmış hafif şiş duyarlı ve basmakla ağrılıdır.

2- İkinci derece yanık: Yukarıda belirtilenlere ek olarak deri üzerine içi su dolu kabarcıklar olur. 5 cm’den daha büyük böyle bir yanığı olan kişiyi kesinlikle hastahaneye gönderiniz.

3- Üçüncü derece yanık: Derinin bütün kalınlığını içine aldığı gibi bazen daha derinlere, kemiğe kadar yanık olabilir. Böyle yanığı olanlar hemen hastahaneye gönderilmelidir.

                Yanıklarla haşlanmalar; şoka, enfeksiyona, solunum zorluğuna ve yanık hastalıklarına sebep olur.

                Yanık ve Haşlanmalarda İlkyardım

Küçük bir yeriniz yanmışsa içinde buz parçaları bulunan su dolu bir bardağa sokunuz ya da musluk suyu altına 10 dakika tutunuz.

Yanık veya haşlanmış kısımlara elinizi sürmeyiniz, mıncıklamayınız.

Yanık veya haşlanmış yüzeye temiz bir bez veya pansuman koyunuz.

Şoku önleyici tedbirler alınız.

Bilinci yerinde ise bol tuzlu su içiriniz.

Yanık kol ya da bacakta ise kalp seviyesi yukarısına kaldırınız.

Yanıklı hastayı sakin, ılık bir yerde dinlendiriniz.

Yanık giysileri çıkarmayınız.

Yanık üzerine yoğurt, salça, diş macunu sürmeyiniz.

Yanık bölgesinde bilezik, künye, yüzük varsa keserek çıkarınız.

Asit yanıklarında, giysileri çıkarınız, bol su ile yıkayınız, alkali sülüsyon sürünüz. (Karbonatlı, sodalı su).

1- Gözle görülebilen: Akciğer, mide, bağırsaklar, böbrekler vb. kanamalar.

2- Gözle görülmeyen: Karaciğer, dalak, pankreas vb. kanamalar.

                İç kanamalar kişiyi ölüme götürebilir.

                Bulgular

Baygınlık hali, baş dönmesi vardır.

Huzursuzluk vardır.

Yüzde, dudaklarda ve parmak uçlarında solukluk vardır.

Deri, nemli ve soğuktur.

Susama hissi vardır.

Nabız hızlı ve zayıftır. Güçlükle hissedilir.

Solunum hızlıdır.

Sanki hava alamıyormuş gibi bir his (hava açlığı) olur.

Bilinç azalır ve en sonunda bilinç kaybolur.

                Yapılacak İlkyardım

Yaralı sırtüstü yatırılır.

Baş yana çevrilir.

Şoka karşı tedbir alınır.

Ağızdan içecek madde verilmez.

Sarsmadan ambulans  veya sedye  ile hastaneye götürülür.

                DIŞ KANAMALAR

                Kanın damardan vücut dışına çıkmasına dış kanama denir. Genellikle yaralanmalar sonucu olur. Atardamar, toplardamar,  kılcal damar kanamaları şeklinde görülür.

DIŞ KANAMAYI DURDURUCU YÖNTEMLER

                Turnike (Boğucu sargı)

                Kol ve bacaklarda büyük kanamalarda atar damarı deri ile kemik arasına sıkıştırarak kanamayı durdurma yöntemidir. Tek kemik üzerinde uygulanır. (Kolda pazı, bacakta uyluk kemiğine uygulanır.) Uygulamada, dar sargı, kravat, kemer, eşarp, mendil, ince lastik vb. malzeme kullanılabilir. Kesinlikle tel, zincir kullanılmamalıdır.

                Uygulaması

Turnike uygulanacak yer tespit edilir.

Turnike malzemesi sıkıca 2-3 kez sarılır ve bağlanır.

Sıkıştırma çubuğu (Turnike ağacı) yerleştirilir tekrar bağlanır.

Kan duruncaya kadar sıkıştırma çubuğu döndürülür, kan durunca çubuk sabitleştirilir.

 

 

Turnike bağlandıktan sonra uygulama zamanı bir kağıda kaydedilir ve görülecek şekilde vücuda asılır.

Her 20 dakikada bir 5-10 saniye turnike gevşetilir.

Turnike bir saatten fazla uygulanmamalı, şayet uzun süre kalacaksa gevşetme aralıkları sıklaştırılmalıdır.

Kol ve bacak kopmaları varsa, kopan organla birlikte hastahaneye götürülmelidir.

Parmakla Basınç Yapma

                Yara ufak ve kanama az ise; yara üzerine temiz bir bez ya da gazlı besle bastırın.

                Basınçlı Pansuman (Tampon)

                Yara içindeki yabancı cisimleri çıkarmadan, kravat, eşarp veya varsa sargı bezini yara üzerine temiz bir pansuman koyduktan sonra sıkıca sarınız.

                Kanama Yerini Yüksekte Tutulması

                Yaralı veya kanayan kısmın kalp seviyesi üzerine yükseltilmesi ile kanama oldukça azalır hatta durabilir.

                Damar Üzerine Basınç Yaparak (Tazyik Noktaları)

                Şakak Bölgesi: Kulak önüne parmağınızla bastırın.

                Yüz Bölgesi: Kanamasın olduğu taraf alt çene kemiğinin orta kısmına parmağınızla bastırın.

                Baş ve Yüzün Bir Bölgesinde: Önce yaralının arkasına geçin. Hatanın başını kanayan yana doğru eğiniz. 4 parmakla alt çene köşesinin hemen altına kanayan tarafta boyuna bastırın.

Kol Bölgesinde (Omuz ve Üst Kol): Yaralının önünde durun. Başını kanayan tarafa eğin. Baş parmağınızla  o tarafı köprücük kemiğinin üçte bir kısmının arka ve alt tarafına doğru bastırınız.

Baz yanıklarında, asit yanıklarındaki gibi davranınız. Ancak asit sülüsyon  (sirkeli veya limonlu su) sürünüz.

Elektrik sonucu oluşan yanıklarla, büyük yanıklarda zaman kaybetmeden hastahaneye götürünüz..

                GÜNEŞ YANIKLARINDA İLK YARDIM

                Güneş yanıkları çoğu kez birinci derece yanık grubundadır. Uzun süre Ultraviyole ışınlarına açık tutulan vücut yerlerinde görülür. İleri durumlarda içi su dol kabarcıklar da olur. Büyük yanıklar çok rahatsızlı verir. Ağrı yapar. En çok bir hafta içinde her hangi bir tedavi yapılmadan da iyi olabilir.

                Soğuk su ile ıslatılmış temiz bir bezi yanık yerin üzerine seriniz.

                Yanıklı kişinin ağrısını ve ateşini azaltmak için aspirin verin.

                Bir litre suya dörtte bir çay kaşığı tuz karıştırıp bol miktarda içiriniz. Ya da tuzlu ayran veriniz.

                Üzerine süreceğimiz vazelin  yanık yerin hava ile temasını keserek yanıktan ileri gelen ağrıyı azaltır.

                Ağır durumlarda hastahaneye gönderiniz.

                SOLUNUM SİSTEMİYLE İLGİLİ İLK YARDIM

                Yaşam için gerekli temiz havanın alınıp kirli hava olarak geri atılmasına solunum, çeşitli nedenlerle solunum durması haline de boğulma denir.

                BOĞULMA NEDENLERİ

                Solunum yolu; bilinçsiz olarak dilin arkaya gitmesi, başın öne doğru bükülmesiyle, yabancı cisim, takma diş, ağızda biriken kan veya solunum yollarının yaralanması, ses tellerinin şişmesi ya da kasılması gibi nedenlerle tıkanabilirler.

                Çeşitli zehirli gazlar, kafa yaralanmaları gibi nedenlerle santral sinir sisteminin çalışmasının yavaşlaması, suda veya iple boğulmalar nedeniyle solunum yavaşlar veya durur.

                Kalp durması, şok durumu, elektrik çarpması, karbon monoksit zehirlenmesi nedeniyle de solunum durabilir.

                Göğüs duvarının delici yaralanmaları da boğulma nedenlerindendir.

                BOĞULMA BELİRTİLERİ

                Duygu ve Bulguları

                Bunlar boğulmanın derece  ve şiddetine göre ikiye ayrılırlar.

İlk Safhada Görülenler

Baş dönmesi.

Nefes darlığı.

Nabız sayısının artması.

Kısmı bilinç kaybı.

Boyun damarlarında şişme.

Yanak ve dudaklarda morarma ile birlikte yüzde kızarma kan toplanması.

Sonraki Safhada Görülenler

Dudaklar, burun, kulaklar ve ayak parmakları mavimtırak gridir.

Solunum kesik kesiktir veya hiç yoktur.

Nabız yavaş ve düzensizdir.

Tam bilinç kaydı vardır.

Ne Yapmalıyız?

Boğulmaya  neden olan ortadan kaldırılır.

Boyun arkaya bükülür,  çene açılır dil öne çekilir.

Ağızdan ağıza yapay solunum yapılır.

Solunum yollarının açılması ilk üç dakika içinde yapılmalıdır. Beyin daha fazla oksijensizliğe dayanamaz.

               

 

 

 

 

SUDA BOĞULMADA İLK YARDIM

Suda boğulma tehlikesi geçiren kişiyi karaya çıkarıp, sırtüstü yatırın.

Yakasını, kemerini, gömleğini gevşetin, açın.

Takma dişini çıkarın.

Ağızının içindeki      yabancı cisimleri temizleyin.

Ağızdan ağıza yapay solunum yapın, soluk verdiği zaman kişinin başını çabuk yana çevirin. Bu hareketi 5-6 kez tekrarlayın. Böylece; fazla su  köpürerek dışarı çıktığı gibi kişiye yeterli solunum da yaptırılmış olur.

Daha sonra ıslak giysileri çıkarıp battaniyeye  sarınız.

 

Yutulan suyu çıkartmak için iki elinizle karnın altından tutarak hastayı yukarı kaldırınız. Bu suretle solunum yolundaki suların boşalmasına yardım etmiş olursunuz.

AĞIZDAN AĞIZA SUN’İ TENEFFÜS

Kişiyi düz bir yere sırt üstü yatırınız.

Çenesini yukarıya gelecek şekilde başını geriye çekerek solunum yollarını açınız.

Ağız çevresini temizleyiniz.

Çeneye bastırarak ağzın açılmasını sağlayıp, diğer elinizle burun deliklerini tıkayınız.

Derin nefes alıp ağızdan ağıza 12-15 defa üfleyiniz.

Göğüs kafesinin yükselip yükselmediğini kontrol ediniz.

Solunum normale dönünceye kadar veya hastahaneye ulaştırıncaya kadar devam ediniz.

KALP DURMASI VE KALP MASAJI

Kalp Durması

Hasta bilincini yitirir.

Deri, kül rengi olur.

Bilekte ve boyunda nabız atışı hissedilmez.

Göz bebekleri çok büyür.

Kapalı kalp Masajı  (Dışarıdan kalp Masajı)

Hasta sırt üstü sert bir zemine yatırılır.

Sıkı yerleri gevşetilir (kravat, kemer vb.).

Hastanın yanına diz çökülür.

Hastanın göğüs kemiğinin (imam tahtası)  1/3 alt kısmı tespit edilir.

Tespit edilen yere el ayası konur, diğer el çaprazlama bunun üzerine yerleştirilir.

Dirsekleri kırmadan vücut ağırlığını vererek göğüs kafesini 5-7 cm bastıracak kadar kuvvet uygulanır ve kaldırılır.

Bu hareket dakikada 60-70 defa tekrarlanır.

Çocuklarda bu hareket tek elle ve daha hızlı yapılır.

Kalp masajına nabız normale dönünceye kadar ya da hastahaneye götürülünceye kadar devam edilir.

Kalp masajı suni teneffüs metodu ile birlikte uygulanırken:

a- Uygulayıcı tek kişi ise, 2 defa suni solunum yaptırıldıktan sonra 15 defa kalp masajı uygulanarak devam edilir.

b- Uygulayıcı iki kişi ise; bir suni  solunuma karşılık diğer kişi 5 kalp masajı yapar.

ELEKTRİK VE YILDIRIM ÇARPMASINDA İLK YARDIM

Elektrik çarpması ile kas krampları, kırıklar, sinir felci, solunum merkezinin felci, solunum ve kalbin durması olabilir.

Kesinlikl4e kendinizi tehlikeye atmayınız.

Elektrik fişi size yakınsa çekiniz.

Sigortayı çıkarınız.

Kuru tahta, sopa, ip, deri kemer ya da kuru gazete tomarı ile yaralının elektrik teli ile olan ilişkisini kesiniz.

Elbisesi yanıyorsa, su ile söndürün  (elektrikle ilişkisi kesildikten sonra).

Varsa yanık tedavisini uygulayınız.

Bilinçsiz ve solunum almıyorsa, ağızdan ağıza yapay solunum yaptırınız.

Bilinçsiz fakat soluk alıyorsa, şok durumunu önleyin, ayaklarını yukarı kaldırın. Gerekiyorsa kapalı kalp masajı yapınız.

Bilinçli ve soluk alıyorsa, sakin olarak dinlendiriniz ve bir çay kaşığı yemek sodası ile bir çay kaşığı tuz 1/3 litre suda eritip, ilk yarım saat içerisinde içiriniz. Kendisine gelince ambulansla hastahaneye götürünüz.

ŞOK

Kelime anlamı sarsılma demektir. Dolaşım sistemindeki kanın çeşitli nedenlerle azalması, hücrelere yeterli oksijenin gelmemesi sonucu ortaya çıkar.

Belirtileri

Kaza yerinde sessiz, sakin, hiç hareket etmeyen bir yaralının bilinci    genelde yerinde olmayabilir.

Rengi soluktur.

Vücudu soğuk ve terlidir.

Gözleri göz çukuruna batmış şekilde sanki burnu sivrilmiş gibidir.

Nabız zayıftır.

Solunum hızlanmıştır.

 

 

Yapılması Gerekenler

Uygun bir yere sırt üstü yatırınız.

Etrafındaki kalabalığı dağıtınız.

Az hareket ettirmeye çalışınız.

Beynin kan dolaşımını ve çalışmasını kolaylaştırmak için başta kanama yoksa başı 15-30 derece aşağı getirip, ayak ucunu 30-40 cm kaldırınız.

Yakasını, kemerini, gömleğini gevşetiniz.

Solunum yolu tıkanıklığı varsa gideriniz.

Gerekirse, yapay solunum ve kalp masajı yapınız.

Kanaması varsa kanamayı durduracak önlemi alınız.

Kırık varsa, tahta parçası ile tespit ediniz.

Soluk almakta güçlük çekiyorsa, baş ve göğüs kısmını hafifçe yükseltiniz.

Battaniye ile örtünüz yaralı bilinçsiz ise katı yiyecekler vermeyiniz.

İhtiyaç durumunda dudakları ve dili birkaç damla su ile ıslatınız.

İç kanaması yoksa ve tıbbi bakım gecikecekse, yarım bardak su içine bir çay kaşığı tuz veya karbonat karıştırıp 15 dakika ara ile içiriniz.

            PANSUMAN VE SARGILAR

            Pansuman

                Pansuman; bir yara veya harabiyete uğramış vücut kısmının temizlenip mikropsuz (steril)  örtüyle kapatılmasıdır.

                Pansumanın amacı:

           Kanamayı durdurmak.

           Yaraya dışarıdan mikrop girmesini önlemek.

           Yaranın kısa zamanda iyileşmesine yardımcı olmaktır.

           Pansumanın çeşitleri:

           Koruyucu pansuman.

           Emici pansuman.

           Basınçlı pansuman.

           Yaş pansuman (soğuk, sıcak).

           Pansuman yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar

                                                   <v:imagedata o:title="" src="file:///C:DOCUME~1ADMINI~1LOCALS~1Tempmsohtml1